I nakon slabljenja „Islamske države“ Siriju očekuje PAKAO- IS nije najveće ZLO?!
Takozvana Islamska država i cieli projekt stvaranja islamskog kalifata na prostoru Iraka i Sirije u ovom trenutku se nalaze pred potpunim kolapsom.
Iako ovo sigurno neće dovesti do poraza organizacije, višegodišnji pokušaji Islamske države da stvori stabilnu teritorijalnu bazu su pretrpeli značajan udarac. Uzevši u obzir permanentnu nestabilnost u regiji, nije nezamisliva situacija u kojoj bi Islamska država ponovno mogla uspostaviti teritorijalnu kontrolu u Iraku i Siriji. Ipak, da bi se ovako nešto dogodilo biće potrebne povoljne međunarodne okolnosti i ozbiljna politička kriza poput one koja je potresla regiju nakon 2011. godine. Nerealno bi bilo očekivati takvu krizu u skorijoj budućnosti, a to znači da će Islamska država narednu deceniju provesti u dubokoj ilegali.
Oslobađanje Mosula je predstavljalo simboličan (ali ne i stvarni) kraj samoproklamiranog kalifata u Iraku. Skori pad Rake će dovesti do nestanka kompaktne državne organizacije i u Siriji i pretvorit će preostali ‘kalifat’ u niz malenih teritorijalnih enklava koje će se prostirati širom Iraka i Sirije. Neke od tih enklava će biti bazirane oko većih gradova kao što su Tal Afar, al-Kaim i Havija, dok će ostale u biti postati samo manje skupine sela izvan efikasne kontrole centralne vlade.
U Siriji će Islamska država nakon gubitka Rake biti svedena u osnovni na prostor provincije Deir ez-Zor, koja je još uviek gotovo u potpunosti pod kontrolom grupe. Pored ove provincije, Islamska država takođe i dalje ima vlast nad manjim teritorijalnim enklavama u provincijama Homs, Hama, Hasaka i Dara.
Upravo bi ove teritorije mogle postati novi izvor sukoba, čak i nakon prividnog nestanka Islamske države.
U ovom trenutku u Siriji postoje tri osnovne zaraćene frakcije koje potencijalno mogu odlučivati o budućnosti Sirije. Za razliku od Islamske države koja još uvijek kontroliše određene teritorije, ali je i potpuno izolovana, ove frakcije imaju snažnu međunarodnu podršku i stvarnu šansu da implementiraju svoju državnu viziju. Svaka od ovih frakcija ima određeni nivo podrške među sirijskim narodom, ali u stvarnosti sve tri zaraćene strane su zavisne o stranoj pomoći kako bi uspostavile svoju dominaciju u zemlji. U osnovi, ovo čini sve tri frakcije instrumentima za projektovanje stranog uticaja u Siriji, bez obzira da li je on iransko-ruski, saudijsko-katarski ili američki.
Sirijska vlada trenutno ima najjaču poziciju u odnosu na sve ostale frakcije u sukobu, budući da i dalje važi kao međunarodno priznata vlada, kontroliše glavni grad Damask i sve državne institucije i ima izuzetno snažnu podršku Irana i Rusije.
Sirijske pobunjeničke grupe su međusobno razjedinjene i neorganizobane i izgubile su otvorenu američku podršku, ali još uvijek imaju pod svojom kontrolom ogromne oblasti Sirije u provincijama kao što su Idlib, Dara, Alepo. Sve manja međunarodna podrška je veliki izazov i ograničenje za dominantno islamističke pobunjenike, ali zalivske monarhije još uvijek predstavljaju jak oslonac za njih.
Sirijske demokratske snage, velika koalicija kurdskih i arapskih vojnih formacija na severu Sirije, takođe će u budućnosti predstavljati značajan politički faktor koji će oblikovati posleratnu Siriju. Koalicija kontroliše većinu severne Sirije, to jest gotovo cilu provinciju Hasaka, većinu Rake i deo Alepa.
Niti jednu od ovih frakcija ne bi trebalo posmtarti kao monolitnu političku i ideološku ceelinu. Naprotiv, svaka od njih se sastoji od često krajnje suprotstavljenih i ideološki nepomirljivih elemenata, koje jedino povezuje zajednička mržnja prema većem neprijatelju ili takozvanom ‘većem zlu’. Većina koalicija u Siriji nastala je upravo iz ovog razloga, a ne zbog opšteg konsenzusa oko osnovnih vriednosti na kojima bi trebalo da počiva buduće sirijsko društvo. Pobunjeničke koalicije u Siriji su bile proizvod zajedničke mržnje prema sirijskoj vladi i sustavu, a sastojale su se od takvih suprotnosti poput prebeglih oficira i vojnika sirijske vlade, sekularnih i demokratskih aktivista, pripadnika konzervativnih islamskih pokreta, pristalica raznih struja salafizma, pa sve do pripadnika terorističkih organizacija.
Nedavni sukobi u Idlibu između pokreta Ahrar al-Šam i Hajat Tahrir al-Šam su dielom bili uzrokovani borbom za moć i uticaj u toj provinciji, ali su ujedno bili i odraz stvarnih ideoloških sukoba između konzervativnog pokreta Ahrar al-Šam i radikalnih džihadista koji su pre bili poznati kao al-Nusra Front.
Slična situacija vlada i u ostatku pobunjeničke koalicije, kao i u cieloj Siriji. Sirijska vlada se danas sastoji od centralne državne administracije i vojske u Damasku i cielog niza lokalnih moćnika, paravojnih formacija (od kojih je dobar deo pod direktnom kontrolom Irana) i jedinica koje brane uske interese svoje etničke, verske ili plemenske grupe, a ne interese cele Sirije kao države.
Sirijske demokratske snage se sastoje od relativno složnih Kurda i široke koalicije arapskih plemenskih formacija ujedinjenih jedino u njihovoj mržnji prema Islamskoj državi. Većina arapskih jedinica su sastavljene isključivo od pripadnika jednog plemena i često su na granici sukoba s drugim plemenskim formacijama. Pokret al-Sanadid, koji se dominantno sastoji od članova plemena Shammar, je deo pro-kurdske koalicije, dok su njihovi rivali iz plemena Tayy. isključivo zbog plemenskih neprijateljstava, skloniji sirijskoj vladi, pobunjenicima ili čak i Islamskoj državi.
Slične podele postoje i unutar pro-vladinih i pobunjeničkih grupa, pa čak i među jedinicama koje se sastoje od etničkih i verskih manjina kao što su Asirci, Druze i Alaviti.
U situaciji u kojoj se Islamska država sve više povlači i prelazi na ilegalan način delovanja, u Siriji bi do izražaja sve više mogle doći skrivene tenzije između različitih frakcija koje učestvuju u ratu. Mnogobrojni ‘savezi’ u Siriji su velikim dielom bili uzrokovani postojanjem Islamske države i potrebom za jedinstvom kako bi se porazila ova radikalna organizacija
Danas, kada je Islamska država barem prividno na izdisaju, stari konflikti bi ponovno mogli eskalirati. Razlozi za sukob ne moraju nužno biti ideološke prirode, već bi upravo mogli početi oko pitanja ko će naslediti još uvek značajne ostatke nekadašnjeg kalifata. Islamska država čak i u ovom trenutku još uviek kontroliše jednu četvrtinu ukupne sirijske teritorije, uključujući značajne gradove, naftna i plinska postrojenja i deo granice s Irakom.
Sve tri sukobljene frakcije polažu pravo na preostale teritorije Islamske države, a među njima se naročito izdvaja provincija Deir ez-Zor. Ova velika oblast je strateški pozicionirana u plodnoj dolini Eufrata, predstavlja jednu od glavnih žitnica Sirije, ima bitna nalazišta nafte i plina i njena kontrola omogućava vojno delovanje u tri susedne provincije (Hasaka, Raka i Homs).
Bez sumnje, ko god bude ovladao ovom provincijom (koja je veća od države Belgije) moći će imati dominantnu ulogu u ratu u Siriji. Sirijska vlada ima uporište u samom srcu regije u vidu svoje opkoljene enklave u glavnom gradu Deir ez-Zor, dok su njene vojne snage još uvijek smeštene u pustinjskim prostranstvima Homsa i u južnom delu provincije Raka. Pro-kurdske snage su većinom koncentrirane severno od Deir ez-Zora, na prostoru provincije Hasaka, dok je jedan deo već izvršio prodor u Deir ez-Zor iz pravca Rake.
Sirijski pobunjenici nemaju priliku izvršiti direktni vojni napad na Deir ez-Zor, ali sigurno nemaju nameru da provinciju prepuste svojim protivnicima. Provincija Deir ez-Zor je u potpunosti naseljena sunitima, njeno stanovništvo je veoma religiozno i konzervativno i neprijateljski je raspoloženo prema Kurdima. Najače pobunjeničke grupe su sve do dolaska Islamske države iz Iraka imale izuzetno jako uporište u provinciji i za očekivati je da su zadržale barem deo svojih nekadašnjih mreža u ilegali.
Većina stanovništva provincije istorijski gledano nikada nije bila sklona sirijskoj vladi (čak je i bivši predsednik Hafez el-Asad namerno zanemarivao provinciju zbog njenih simpatija prema Sadamu Huseinu), a odnos prema Kurdima je uvijek bio na granici mržnje. Izvesno je da će pobunjenici ponovno pokušati uspostaviti svoju vlast u provinciji nakon nestanka Islamske države.
Ogromna rivalstva koja vladaju među preostalim sukobljenim frakcijama u Siriji i velika teritorijalna prostranstva koja poseduje Islamska država stvaraju još jedan mogući razlog za novu eskalaciju sukoba. Sve tri zaraćene strane imaju istoriju međusobnih neprijateljstava i međusobno zavađene strane sponzore bez kojih dalji konflikt ne bi bio moguć.
Kako odnosi između Amerike, Rusije, Irana, Saudijske Arabije, Katara i Turske postaju sve gori i zaoštreniji, labava primirja i deeskalacija sukoba u Siriji su verovatno sve bliži svom kraju. Pretnja koju je oličavala Islamska država je zapravo možda nakratko odvratila pažnju aktera upletenih u sirijski rat od borbe za uticaj, ali s postepenim slabljenjem organizacije moglo bi doći do samo još jedne nove faze u obračunu za kontrolu nad Sirijom.
Izvor: SrbijaDanas/ Advance