Šta učiniti kad vas muče iskrivljeni palac i bolovi u stopalu?
Deformacija u manjem ili većem obliku muči gotovo 25 posto civilizovanog društva. Iskrivljeni palac najčešće se javlja u četvrtoj deceniji života, a češći je kod žena
Valgus deformacija palca stopala najčešća je deformacija na stopalu, a verovatno je i uopšteno najčešća deformacija mišićno-koštanog sistema današnjeg čoveka. Radi se o iskrivljenju palca stopala u stranu, s ušiljenjem prednjeg dela stopala i stvaranjem bolne koštane izbočine na unutrašnjoj strani korena palca.
Naziv „halluk valgus“ u stručnu upotrebu uveo je Carl Heuter 1871. godine i prvi je detaljno opisao ovu deformaciju. Razlikujemo 4 oblika izobličenja palca to su: statički, urođeni, upalni i posttraumatski oblik. Najčešći je statički oblik koji je povezan sa postojanjem drugih statičkih deformiteta stopala kao što su pes transversoplanus i pes planovalgus. Gotovo 25 posto civilizovanog društva ima takav deformitet u manjem ili većem obliku. Iskrivljeni palac, Halluk valgus, najčešće se javlja u četvrtoj deceniji života, a češći je kod žena.
Razlozi nastanka deformacije
Razlozi su anatomske prirode – građa našeg stopala sa spuštanjem svodova stopala, ali nastanku deformacije znatno doprinose i spoljni uticaji – nošenje uske i neudobne obuće, visoke pete i sl. Spuštanje svoda stopala dovodi do promene mišićne ravnoteže u stopalu. Vremenom palac biva povučen snagom mišića u valgus položaj, tj. Prema spoljnoj strani stopala, formira se tzv. pseudoegzostoza ili, kako je pacijenti često nazivaju, „kvrga“ unutrašnje strane stopala u području baze palca.
Javljaju se bolovi stopala, dok obuća postaje neudobna i pretijesna zbog novonastalih odnosa. Često nastaje i FLEKSUS deformacija 2. prsta, tj. Primetno je skvrcavanje 2. prsta na čijoj se gornjoj strani formira bolni klavus ili „kurje oko“. Vrlo često baš to kurje oko dovodi pacijenta lekaru nakon što su iscrpljene sve pedikerske mogućnosti.
Šta se zbiva u stopalu odnosno na palcu stopala?
Deformitet se obično pojavljuje već u ranoj mladosti i postepeno napreduje. Da bi stopalo imalo normalnu funkciju važni su pravilan oblik i položaj kostiju, razvijeni i jaki mišići te čvrsti ligamenti. Ako dođe do nesrazmera između snage stopala i opterećenja svod stopala počinje da popušta. Dolazi do divergencije prve i pete metatarzalne kosti tako da prednji deo stopala postane lepezasto proširen.
Prva metatarzalna kost ide prema „van“ (iako je to prema medicinskim osima prema unutra, prema medijalno), a pošto palac usled napetih tetiva mišića ne može slediti divergenciju prve metatarzalne kosti on odlazi prema ostalim prstima. Tako se „urušava“ prednji svod stopala koji čine glavice metatarzalnih kostiju, stopalo se širi, a ispod glavice druge i treće metatarzalne kosti pojavljuje se natisak zbog povećanog opterećenja.
Prekomerno pomična prva metatarzalna kost podiže se i odmiče od druge metatarzalne kosti, a tetive i ligamenti povlače palac prema drugim prstima. Isto tako zbog uske i nefiziološka obuće, palac pojačava „izlaz“ prve metatarzalne kosti. Na taj način dolazi do subluksacije u prvom (lat. Metatarzofalangealnom) zglobu.
Povišenjem pete cipele raste opterećenje na prednji deo stopala, naročito kod ljudi koji duže stoje ili hodaju te ako imaju povišenu telesnu težinu. Urušavanjem uzdužnog dela stopala dolazi do širenja njegovog prednjeg dela poput lepeze, a prsti zadržani u uskoj cipeli slabije su pokretni radi tesnog prostora, približavaju se i deformišu. Glavica prve metatarzalne kosti prominira medijalno čineći pseudoegzostozu. Burza koja se tu nalazi često se usled pritiska obuće upali, osobito zimi. U kasnijoj fazi može doći do pojave sekundarnih stanja koja zahvate to područje, najčešće artroza s osteofiti, bolni Burzitis, pa i metatarzalgija tako da je otežano kretanje i nošenje obuće.
Dijagnoza halluk valgus
Bol koja pacijenta upućuje lekaru uzrokovana je rastezanjem tkiva prednjeg dela stopala pri opterećenju, ali i iritacijom izbočine na bazi palca prilikom nošenja obuće. Često se javljaju ponavljajuće upale sluzne ovojnice (berze) na izbočenjem (kvržici) s unutrašnje strane korena palca. Bolove može uzrokovati i oštećenje hrskavice zglobnih tela kosti palca i prve metatarzalne kosti na koju se palac nastavlja. Kako deformacija napreduje stopalo se sve više širi, palac rotira i podvlači se ispod drugih prstiju stopala, koji postepeno takođe razvijaju deformacije (savijaju se, podvlače ili prelaze jedni preko drugih).
Procena stepena valgus palca, te posledično i odluka o vrsti lečenja koje valja preduzeti, postavlja se na osnovu kliničkog pregleda, te radiološkog snimanja i merenja uglova između kostiju palca i susednih delova stopala. Na osnovu položaja zgloba valja proceniti stabilnost deformacije ili njeno nastojanje progresiji. U tu svrhu klinički pregled izvodi se u stajanju i hodu (opterećenje stopala) i u sedenju ili ležanju.
Posmatra se stepen deformacije, iritiranost naliježućih tkiva (upala berze na manipulaciju Konveksnim delu), pokretljivost ili ukočenost palca, njegov položaj u odnosu na okolne kosti stopala, položaj i korektibilnost eventualno prisutne deformacije ostalih prstiju, stepen spuštenost svodova stopala, pojava natisaka te intenzitet bolova i područje njihovog pojavljivanja pri pregledu.
Radiološkim prikazom stopala meri se ugao deformacije palca i ugao otklona palca u odnosu na prvu metatarzalnu kost, usmerenje zglobne površine prve metatarzalne kosti, analizira se stepen artroze (degenerativno oštećenje bazalnog zgloba palca) i stepen nepodudarnosti zglobnih tela palca te odnos prema okolnim kostima. Radiološka merenja važna su u proceni stepena deformacije te u donošenju odluke o vrsti operativnog zahvata. (Vvv.akromion.hr)
Dijagnoza se kod ove deformacije može postaviti kliničkim pregledom, a stvarne promene koštanih struktura utvrđujemo nakon RTG nalaza. Kod ove deformacije često dolazi i do pojave ravnog stopala pa se osim dijagnoze halluk valgus može naići i na druge promene na stopalu.
Lečenje halluk valgus
Postoje dva osnovna pristupa u lečenju iskrivljenog palca: konzervativni pristup fizikalnom terapijom i operativni. Fizikalna terapija uključuje medicinsku gimnastiku u vidu jačanja struktura i mišića stopala, posebno fleksora i ekstenzora palca. Vrlo je bitna edukacija pacijenta i to u vidu nošenja prilagođenije obuće, preporučuje se nošenje metatarzalnog jastučića, a postoji i silikonski uložak koji se postavlja između palca i II. prsta te fizički koči progresiju deformiteta.
Kada dođe do upalnog procesa koriste se procedure kojima se može smanjiti upalni proces. Radi se magnetna terapija, ultrazvuk i elektroterapija. U novije vreme koristi se i taping – poseban način lepljenja trake koji može stimulisati pomak palca u prvobitni, ravan položaj. To je uspešno u početnoj fazi i potrebno je dugo vremena da bi se napravili pomaci, a kombinuje se sa medicinskom gimnastikom.
Operacija uključuje brušenje koštane izbočine, no često i strukturno poravnanje iskrivljene kosti. U blažim slučajevima dovoljno je brušenje kosti uz zglob palca. Teže deformacije se mogu ispraviti rezanjem kosti ili procesom fuzije uz potpuno poravnanje kosti. Zarastanje kostiju traje otprilike šest nedelja. Operativno rešavanje problema ne garantuje da se problem neće ponovo pojaviti, no kod izrazitih deformiteta može olakšati stanje i uz pridržavanje određenih pravila može dugoročno pomoći.
(dr. Morana BRKLJAČIĆ / 7Dnevno)