Rak testisa– Najčešći tumor kod muškaraca od 20 do 40 godina!
Rak testisa čini tek 1% malignih tumora kod muškaraca, s učestalošću 2-2,5 na 100.000 muškaraca. Međutim, njegova zloćudnost leži u tome što je najčešći tumor u muškaraca od 20 do 40 godina. Čini se da je učestalost ovog tumora u porastu, jer se unazad 20-ak godina povećala za dva puta
Sjemenik (lat. Testis) je parna žlezda muškog polnog sistema, čija je uloga stvaranje muških polnih hormona i stvaranje muških polnih ćelija (spermatogeneza). Sjemenici se nalaze smešteni u posebnoj kožnoj vrećici koja naziva skrotum (lat. Scrotum), zajedno sa pasjemenicima, krvnim sudovima, limfnim sudovima i nervima, a nalazi se van trbušne duplje.
Histološki, sjemenik je građen od niza zavijenih, isprepletenih, sitnih kanalića. Između kanalića nalazi se prostor ispunjen vezivnim tkivom, sa različitim vrstama ćelija koji se naziva intersticija. Sve to je obavijeno čaurom gustog veziva koja se naziva tunica albuginea. Deo te vezivne čaura koji obavija zadnji deo semenika naziva se mediastinum testisa i od tuda u unutrašnjost semenika odlaze vezivne pregrade koje dele sjemenik u režnjiće (oko 250) piramidalnog oblika.
Sjemeni kanalići građeni su od zametnog epitela kojeg obavija vezivna ovojnica. Zametni epitel sadrži Sertolijeve ćelije (potporni) i polne ćelije u različitim fazama spermatogeneze. Sertolijeve ćelije imaju mnogo izdanaka kojim obavijaju polne ćelije i tako pružaju podršku, zaštitu i ishranu tokom razvoja spermatozoida. Semeni kanalići se dalje nastavljaju se do kanalića pasjemenika.Intersticij sadrži Leidigove stanice čija je glavna uloga proizvodnja hormona (npr. Testosterona).
Mošnja (lat. Scrotum) je izbočina kože i mišića koja sadrži testise, prisutna kod muških jedinki nekih vrsta sisara. Nastavak je trbušne duplje i nalazi se ispred anusa, iza penisa, i između butina. Mošnja je deo muškog polnog sistema. Kod nekih vrsta, u pubertetu, se javlja dlakavost (pubičnim dlakavost) baze mošnja. Mošnja je homologan organ velikim stidnim usnama žene (kod čoveka).
Mošnje su vezivnom pregradom podeljene na dve polovine i svaka sadrži 1 sjemenik, jedan pasemenik i pridružene krvne sudove i nerve. Uloga mošnja je održavanje temperature semenika ispod telesne temeprature. Temperature oko 34.4 stepeni Celzijusa čine se idealnim za spermatogenezu (kod čoveka). Sjemenici se tokom unutar materičnog razvoja nalaze u trbušnoj šupljini, da bi se kasnije od 7. do 9. meseca spustili (spuštanje semenika – lat.
Descensus testis) u skrotum. Tokom svog puta iz trbušne duplje u skrotum sjemenici povlače nekoliko slojeva trbušnog zida i tako dobijaju mišićne i vezivne ovojnice. Lat. musculus cremaster nastaje od mišićnih niti trbušnih mišića i obavija testise i može ih kretati prema trbušnoj šupljini (prema gore).
tumori testisa
Rak testisa ubraja se među ređe tumore, čini tek 1% malignih tumora kod muškaraca, s učestalošću 2-2,5 na 100.000 muškaraca. Međutim, njegova zloćudnost leži u tome što je najčešći tumor u muškaraca od 20 do 40 godina. Čini se da je učestalost ovog tumora u porastu, jer se unazad dvadesetak godina povećala za dva puta. Tumori se nešto češće pojavljuju na desnoj strani, a u 1-2% obolelih tumori su obostrani.
Uopšteno, tumori testisa nisu česta bolest i čine manje od 1,5% svih tumora kod muškaraca, iako im unazad 30 godina učestalost raste, posebno u industrijalizovanim zemljama. Najčešće se pojavljuju u mlađim starosnim grupama, u detinjstvu su ređi, a najređe ih viđamo u starijih. Uz pravodobnu dijagnostiku i adekvatnu terapiju, njihova je izlječivost danas vrlo visoka te dostiže brojku od 95%, dok je samo pre dvadesetak godina to bio procenat njihove smrtnosti.
Razlozi tome leže u boljem poznavanju bolesti, napretku dijagnostike i hirurške tehnike, a verovatno je najvažnija pojava novijih efektivnijih lekova i protokola hemoterapije te sofisticiranih metoda radioterapije. Upravo zato je od neobične važnosti upozoravati muškarce u dobi od 15 do 40 godina, kad je pojavnost bolesti najviša, na potrebu urološkog pregleda kod svake opažene ili napipane bezbolne promene u testisima.
(Vvv.plivazdravlje.hr) U većini slučajeva tačan uzrok raka testisa nije poznat. Rak testisa nastaje kada se zdrave ćelije u testisima počnu menjati. Zdrave ćelije rastu i dele se na pravilan način, no ponekad se mogu razviti abnormalnosti, što uzrokuje njihov nekontrolisani rast. Ćelije raka se dele čak i kada nove ćelije nisu potrebne. Gomilanje ćelija stvara masu u testisima. U gotovo svim slučajevima, rak počinje u zametne ćelijama, koje proizvode nezrelu spermu.
Simptomi koje ne smete zanemariti!
Kvržice ili proširenja u testisima
Osećaj težine u skrotumu
Tupa bol u stomaku ili preponama
Iznenadno skupljanje tečnosti u skrotumu
Bol ili nelagodnost u testisima ili skrotumu
Proširenje ili osetljivost grudi
simptomi bolesti
Najčešći simptom raka testisa je bezbolna oteklina. Kod raka testisa u mošnjama se stvara čvrsta nabreklina koja može biti veličine 5-10 mm ili znatno veća, a kada tumor počne intenzivno da raste, za posledicu ima stvaranje mase (tvorbe) koja se povećava, ali retko uzrokuje bol. Bol se obično javlja kada tumorska tvorba u testisu naraste. Međutim, rak testisa može se razvijati u unutrašnjosti testisa bez ikakvih simptoma. Oteklina ili čvorić u testisu koji je bezbolan izaziva sumnju kako se radi o raku testisa. Dok tumor iz unutrašnjosti strukture testisa ne naraste dovoljno i tek kad počne da raste prema spoljnoj omotaču testisa može se napipati oteklina tj. Čvor koji može biti bezbolan
Čvrsta nabreklina u sjemenik (testisu) smatra se ozbiljnom i muškarac se treba što pre javiti lekaru. Mladići iznad 15 godina života i muškarci u mlađoj dobi, ukoliko primete bilo kakvu bol, „čudan osećaj u testisu“, osećaj „zatezanja“ u testisu, oteklinu, bol kod ejakulacije ili krv u spermi, zatim ukoliko napipaju čvorić ili primete promenu boje ili strukture kože mošnica, trebaju što pre posetiti lekara. Testis sa tumorom može biti uvećan i do 3 k u odnosu na uredan testis, koji se nakon izvesnog vremena počinje smanjivati zbog slabijeg dotoka krvi.
Palpacija testisa nužna je pre bilo kakvog pregleda, ali nije sa sigurnošću tačna, jer ukoliko ne opipamo nikakav čvor ili promenu strukture testisa nismo u potpunosti sigurni da nema tumora testisa. Zbog toga je potrebno napraviti ultrazvučni pregled testisa s kolor doplerom. Ta metoda je jednostavna, bezbolna i bez rengenskog zračenja te lekar može razlučiti da li je oteklina na testisu ili bolnost od tumora ili nekog drugog stanja (cista, hidrokela, varikokela, epididimitis, orhitis, torzija testisa). Kod svakog bolesnika potrebno je odrediti i vrednosti tumorskih markera: AFP (alfa-fetoprotein), b HCG (beta-humani korionski gonadotropin) te LDH (laktat dehidrogenaza). Visoke vrednosti ovih markera upućuju na prisutnost metastatske bolesti.
Lečenje raka testisa
Lečenje raka testisa zavisi od niza faktora no najčešće uključuje: hirurški pristup kao primarni tretman za gotovo sve faze i vrste raka testisa. Da bi uklonio testis, hirurg čini rez u preponama i uklanja ceo testis kroz otvor. Tokom ove opracije možda će biti potrebno i uklanjanja limfnih čvorova u preponama, koja se ponekad čini istovremeno u toku primarne operacije testisa. U drugim slučajevima, ta operacija može biti učinjena kasnije.
Limfni čvorovi se uklanjaju kroz veliki rez u stomaku. U slučajevima ranog stadijuma raka testisa, najčešće je potrebna samo operacija kojom se uklanja sam tumor (izraslina). Lekar pacijenta će nekoliko godina pratiti stanje, što može uključivati testove analize kompletne krvne slike, MSCT (radiološka dojagnostika) i druge postupke koji su potrebni kako bi lekar bio siguran da se rak nije ponovo vratio. Ukoliko pacijent ima teži oblik raka, ili nije u mogućnosti pridržavati pregleda i praćenja sopstvenog stanja, lekar može preporučiti i druge postoperativne tretmane. Radioterapija je jedna od metoda lečenja zloćudnih bolesti.
Kolokvijalno se naziva „zračenje“. Metoda podrazumeva primenu jonizujućeg zračenja, odnosno upotrebu čestica i vazduha velike energije koji, pretvarajući atome u jone, oštećuju genetski materijal žive ćelije (DNA molekul). Time se onemogućava dalji rast ćelija i njihovo razmnožavanje što rezultira odumiranjem ćelija. Radioterapija se često koristi kod pacijenata koji imaju seminomski rak testisa, kao i u nekim slučajevima neseminomskog raka testisa.
Radioterapijom se ubijaju ćelije raka, a neželjena dejstva mogu uključivati umor, crvenilo kože kao i iritaciju u području stomaka i prepona. Hemoterapija je postupak kojim se ćelije raka uništavaju pomoću hemoterapijskih lekova, koji prolaskom kroz telo ubijaju čak i ćelije raka koje su metastazirale (udaljile se) iz izvornog tumora. Lekar može preporučiti hemoterapiju nakon operacije, pre ili nakon uklanjanja limfnih čvorova.
Kako se obavlja samopregled testisa?
Samopregled testisa je jednostavna, ali vrlo efikasna metoda za rano otkrivanje raka testisa. Treba ga obavljati svaki muškarac jednom mesečno, počev od puberteta. Najbolje se obavlja nakon tople kupke ili tuširanja kada se koža skrotuma (mošnji) u toploj vodi opusti i kroz kožu na kojoj je šampon za tuširanje, kupka ili sapun, svaka se eventualna promjena lakše
(dr. Morana BRKLJAČIĆ / 7Dnevno)