LAZANSKI: BITKA ZA ARKTIK ULAZI U ZAVRŠNU FAZU

Piše: Miroslav Lazanski

Vašington je odlučio da prihvati ruski izazov na Arktiku i da pošalje svoje ratne brodove Severnom morskom rutom. No, problem je što američka ratna mornarica nema dovoljan broj ledolomaca pa je pitanje kako će se američki brodovi probiti kroz led.

Iz Moskve odgovaraju „ da će samo brodovi pod ruskom zastavom imati ekskluzivno pravo da prevoze naftu i naftne derivate preko Severne morske rute”. Upravo zbog obezbeđivanja stalne prohodnosti Severnog morskog puta brodogradilište „Zvezda” iz Vladivostoka gradi ledolomac na atomski pogon „Lider”, kao i još tri atomska ledolomca iz projekta „22220”. Po svemu sudeći trka, ili bitka, za Arktik ulazi u završnu fazu.

A sve je počelo još u avgustu 2007. godine kada su dve ruske specijalne mini podmornice zaronile na dubinu od oko 4.000 metara pod Severnim polom i ostavile tamo rusku zastavu. Još tada je Rusija pod Vladimirom Putinom izašla iz strateške letargije u području Arktika, letargije u koju je zapala posle raspada Sovjetskog Saveza i kraja „hladnog rata”. U aprilu 2010. godine, na 60. godišnjicu prvog spuštanja padobranaca na to mesto, ruski padobranci doskočili su na Severni pol.

Tadašnji ruski predsednik Dmitrij Medvedev javno je proglasio Arktik novom bazom ruskih resursa za 21. vek. Nešto ranije, u maju 2009. godine Kremlj je doneo novi nacionalni strateški dokument o resursima i ulozi vojske u njihovom čuvanju. Autor dokumenta Nikola Petrušev vidi Arktik kao buduće potencijalno bojno polje. Razlozi su nafta, gas, kontrola plovnih puteva, bitka za Lomonosovljev greben.

Procene govore da Arktik krije oko 90 milijardi barela nafte i na hiljade milijardi kubičnih metara gasa. Skoro 25 odsto svetskih rezervi nafte i gasa nalazi se na dnu Severnog ledenog mora. Na Arktiku su i ogromna nalazišta železne rude, nikla i cinka, dok na području između Urala i centralnog Sibira leže rezerve sa oko 90 milijardi barela nafte.

Obnovljeno, ali osporavano strateško polaganje prava na Lomonosovljev greben odraz je jačanja Rusije kao svetske supersile i nadmoćne ruske pozicije snabdevača naftom i gasom. Rusija dokazuje da je Severni pol, zapravo, deo njenog kontinentalnog grebena, dakle, Moskva polaže pravo na Lomonosovljev greben, ali to isto čine i Kanada i Danska.

Naime, onaj ko sebi pripoji tu oblast dobija novu dodatnu teritoriju veličine Francuske, Nemačke i Italije zajedno, više od 1,12 miliona kvadratnih kilometara. Upravo zato je Rusija već  otvorila tri nove velike vojne baze na Arktiku.

Ponovno je aktivirana baza i veliki vojni aerodrom Rogačevo na ostrvu Nova Zemlja. U području Barencovog mora otvorena je baza Narjan-Mar, a u neposrednoj blizini Severnog pola aerodrom sa ledenom pistom od 2.100 metara dužine. Ruska vojska formirala je i dve potpuno nove arktičke brigade, specijalno opremljene za ratovanje na tom prostoru.

Za vreme „hladnog rata”, oblast koja se prostire od vrha Norveške pa do Barencovog mora predstavljala je jednu od potencijalno glavnih lokacija za pomorske operacije NATO-a. Sa promenom geostrateške slike sveta po završetku „hladnog rata”, neki su Barencovo more izgubili iz vida, jer je ruska ratna flota čamila u Murmansku. No, kao posledica klimatskih promena značajno se smanjuje površina ledenog arktičkog pokrivača, prema nekim tvrdnjama on se godišnje smanjuje za devet procenata, mogućnost da Severni ledeni okean postane plovan tokom većeg dela godine obnavlja i pomorski značaj Barencovog mora.

Moskva najavljuje formiranje dve udarne grupe Ratne mornarice sa nosačima aviona i helikoptera upravo u tom području radi zaštite ekonomskih interesa i zaštite trgovinskih puteva, poput Severozapadnog prolaza. Ako Severozapadni prolaz postane ekonomski održiv, i tako put od istočne obale SAD kroz Panamski kanal skrati za oko 5.000 kilometara, onda će njegov strateški značaj biti veliki. Onaj ko kontroliše taj put ima i mogućnost strateške ucene. Kanada je zbog toga već poručila izgradnju osam novih ratnih brodova za patroliranje područjem Arktika i intenzivirala je vojne vežbe u toj oblasti.

Sa druge strane, za Moskvu je američki radar u bazi Tula na Grenlandu već godinama sporan, jer taj američki radar sa faziranom rešetkom čiji je cilj da upozorava na napad strateških balističkih raketa predstavlja grubo kršenje odredbi sovjetsko-američkog sporazuma o ABM iz 1972. godine po dva člana: član 6 i usaglašena izjava „F”. Radi podsećanja, član 6 ugovara o ABM, „Antibalistička odbrana”, dozvoljava stacioniranje takve radarske stanice samo na periferiji nacionalne teritorije, dok usaglašena izjava „F” utvrđuje precizno mesta stacioniranja radara sa faziranom rešetkom. SAD su obe tačke tog ugovora prekršile. U tom kontekstu za Rusiju se Arktik pojavljuje kao potencijalni „Četvrti front”.

Uz tri direktna pravca, koja sa zapada, istoka i juga vode ka Moskvi, tu je sada i arktički pravac sa prolazom Bering i američkim vojnim bazama na Aljasci. Zapravo, sa klimatskim promenama i topljenjem leda Bering postaje novi Gibraltar.

Zbog svega toga Rusija jača svoju inače najsnažniju flotu, Severnu, koja je stacionirana najvećim delom u lukama oko Murmanska, dok ruski avioni Tu-95 sve češće lete blizu NATO štaba u Bodeu u Norveškoj. Inače, NATO pojačava svoju prisutnost na severu Norveške, dok Finska sve više otvoreno flertuje sa NATO-om, zbog čega je Moskva i najavila određene kontrapoteze ukoliko se to približavanje Finske alijansi i nastavi.

Klima je oduvek bila saveznik Rusije u ratu…

(Politika)