Web-Tribune.com Vaše mesto za novosti…
Garten, Mike Young
Tračani i Frigijci, a možda i drugi balkanski narodi, verovali su u Sabazija koga su smatrali vrhovnim bogom, bogom neba koji je jezdio svodom iznad naših glava na svom konju. Način na koji je on pozdravljan i prizivan je identičan načinu na koju Srbi danas iskazuju svoj patriotizam
Bilo da se držite zvanične nauke i smatrate da su se Srbi na Balkan doselili u 7. veku, ili ste pobornik one suprotne škole koja kaže da su Srbi na Balkanu starosedeoci, ili ste negde između pa tvrdite da Srbi jesu došli na Balkan u 7. veku ali samo kao malobrojna elita koja se utopila u more starosedelaca, ne možete da poreknete da našim venama, u većoj ili manjoj meri, kola krv ljudi koji već milenijumima žive na ovom tlu.
Malo se zna o paleo-balkanskim religijama, a i ono što se zna zna se zahvaljujući grčko-rimskim piscima, premda je verovatno da su neki od njih bili pripadnici ilirskog, tračkog ili dačkog naroda.
Međutim, jasno je da su aspekti njihovih religija (ko god ti narodi bili) snažno uticali na Grke, a Heleni su neke od njih i uvezli (gotovo izvesno Dionisa).
Verovatno najpoznatiji i najbitniji kult na drevnom Balkanu bio je kult tračkog konjanika koji je sa dolaskom hrišćanstva prešao na Svetog Đorđa koji ubija aždaju. Razlog zbog koga ga sada spominjemo je u tome što se veruje da je on identičan ili barem povezan na neki način sa bogom koga su Grci nazivali Sabazios (kako su ga sami Balkanci zvali, ne znamo).
Stela sa prikazom Tračkog konjanika. Foto: Wikipedia/Edal Anton Lefterov
Sabazije je bio trački i frigijski bog neba i nomadski konjanik.
Oko prvog dela njegovog imena postoji nedoumica. Naime, ne zna se šta znači prefiks “saba” u njegovom imenu; vrlo je verovatno da su Stari Grci iskrivili ime ovog boga tokom prevoda, jer nisu mogli da izgovore pravo ime zbog prirode svog jezika.
Sufiks “zios” dolazi od “deus” (otud grčki Zevs), što na proto-indo-evropskim jezicima znači “bog” i što u savremenom srpskom jeziku preživljava u reči “div” (divovi su veliki, kakva božanstva i treba da budu, a kada kažemo da je neko divan mislimo da je božanstven; divljina takođe dolazi od ove reči, ali ovom semantičkom kontradikcijom naša nauka se nažalost nije do sada bavila).
Bronzana ruka sa tri raširena prsta kojom su Tračani prizivali svog boga neba Sabazija. Foto: Wikipedia/Mike Young
Bronzana ruka sa tri raširena prsta kojom su Tračani prizivali svog boga neba Sabazija. Foto: Wikipedia/Mike Young
Postoji mogućnost, naravno, da se u originalu ime ovog boga izgovaralo skroz drugačije, i da su imena slavnog grada Sarda u Maloj Aziji, kao i Serdike (današnje Sofije) sa njim u vezi.
Bilo kako bilo, Sabazija su Heleni interpretirali i kao Zevsa i kao Dionisa, a Tračani i Frigijci su ga uvek prikazivali na konju.
Ovi potonji su ga prilikom migracije sa Balkana u Anadoliju poneli sa sobom; Herodot je tvrdio da su se svi Frigijci pre te selidbe početkom prvog milenijuma pre nove ere nazivali Brigima (ime se dovodi u vezu sa indo-evropskim “bergom”, odnosno na srpskom: “bregom), a da su potom promenili ime, osim onih koji su ostali na našem poluostrvu. Inače, Frigijci su se naselili baš na onom području na kome ćemo u ranom srednjem veku naći Gordosrbe (one koji su živeli oko grada Gordiona).
Frigijski štit neodoljivo podseća na ocilo sa srpskog krsta. Foto: Wikimedia Commons/Nouveau Larousse Illustre 1894
Elem, pored konja i konjanika, najbitniji simbol vezan za Sabazija bila su tri raširena prsta, baš ona koja Srbi danas koriste (i koja su, uprkos fundamentalističkoj propagandi, koristili i za vreme kneza Miloša, što se može videti na slici Paje Jovanovića vezanoj za podizanje Drugog srpskog ustanka).
Imajući u vidu kosmopolitski karakter Rimskog carstva, njegovu teritorijalnu raširenost, migracije koje su neprestalo odigravale kao i činjenicu da su žitelji svih krajeva imperije u poslednjim vekovima služili u vojsci, verovanje u Sabazija kao boga neba Tračani, Frigijci (a možda u manjoj ili većoj meri i Dačani i Iliri) nosili su sa sobom gde su išli.
Skulptura ruke sa tri raširena prsta kojom su Tračani prizivali svog boga neba Sabazija. Foto: Wikipedia/Walters Art Museum
Sa njima, išla su i tri raširena prsta desnice, u slavu Sabazija (ili kako god da se zvao) koji je na taj način pozdravljan i prizivan u pomoć. Sa njima, išlo je i obožavanje Zemele, boginje majke Zemlje, koja je bila protivteža nebeskom Sabaziju. Zemela – Zemlja.
(O. Š.)
