Stavronikita, najmanji manastir na Svetoj Gori, pažnju privlači već svojim neobičnim položajem, na steni iznad mora, na istočnoj obali. Podigao ga je pre deset vekova monah Nikita, koji je rezao krstove, po čemu je manastir i poneo ime (Nikita od Krsta ili Stavronikita).
Zdanje je preživelo burne vekove, obeležene pustošenjima i požarima. Ipak, temeljno je obnovljeno sredinom 16. veka zahvaljujući tadašnjem carigradskom patrijarhu. Baš prilikom njegove posete ribari su sa dna mora blizu manastira mrežom izvukli jednu neoštećenu ikonu.
Ispostavilo se da je to ikona Svetog Nikole, koja je u vodenim dubinama ležala preko pola milenijuma! Na svetiteljevo čelu na ikoni prirasla je ogromna školjka, čiji je trag vidljiv i dan danas.
Zbog čudesnog pronalaženja ikone, patrijarh je manastir posvetio Svetom Nikoli Čudotvorcu. Glavni hram je obogaćen divnim zidnim ikonam,a koje je slavni kritski umetnik Teofan, zajedno sa sinom Simeonom, uradio u slavu Svetog Nikole.